Chỉ số BMI (Body Mass Index – Chỉ số Khối cơ thể) là một dấu hiệu sức khỏe quan trọng cho mỗi cá nhân. Nó không chỉ đánh giá mức độ phù hợp của cân nặng mà còn dự báo nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến tích tụ mỡ trong cơ thể. Trong thời đại ngày nay, khi thông tin về tiêu chuẩn vẻ đẹp và sức khỏe dễ dàng quá tải, hiểu rõ ý nghĩa thực sự của BMI có thể giúp chúng ta duy trì một lối sống lành mạnh và cân bằng.
BMI là gì?
BMI là viết tắt của Body Mass Index, là chỉ số khối cơ thể, chỉ số thể trọng. Chỉ số này được sử dụng để đo lượng mỡ trong cơ thể dựa trên chỉ số cân nặng và chiều cao. BMI càng cao thì vóc dáng càng mập, tỉ lệ mỡ trong cơ thể càng cao.
BMI do nhà bác học Adolphe Quetelet phát minh và công bố vào năm 1832. Đến nay, chỉ số BMI được sử dụng rộng rãi trên toàn Thế Giới trong lĩnh vực y tế và sức khỏe. Tuy nhiên, toàn bộ quốc gia không sử dụng chung một quy chuẩn BMI do đặc điểm hình thái con người của mỗi khu vực khác nhau. BMI của người châu Á thường sẽ thấp hơn so với châu Âu, châu Mỹ.
Cách tính chỉ số BMI
Công thức tính chỉ số BMI như sau:
BMI = W/ [(H)2]
Đơn vị của BMI là kg/m2
Trong đó:
- W là cân nặng (kg)
- H là chiều cao (m)
Bảng phân loại BMI
| Phân loại | BMI – WHO | BMI người châu Á |
| Gầy | <18.5 | <18.5 |
| Bình thường | 18.5 – 24.9 | 18.5 – 22.9 |
| Thừa cân | >=25 | >=23 |
| Tiền béo phì | 25 – 29.9 | 23 – 24.9 |
| Béo phì độ I | 30 – 34.9 | 25 – 29.9 |
| Béo phì độ II | 35 – 39.9 | >=30 |
| Béo phì độ III | >= 40 | >=40 |
Chỉ số BMI của người có vóc dáng bình thường nằm trong khoảng 18.5 – 24.9. Với người Việt, BMI năm trong khoảng 18.5 – 22.9 là lý tưởng. Nếu BMI dưới 18.5 cho thấy bạn đang bị thiếu cân, cần bồi dưỡng nhiều hơn để cải thiện cân nặng. BMI cao hơn 23 cho thấy bạn đang bị thừa cân. Nên ưu tiên tập luyện thể thao, cân đối lại khẩu phần ăn để có vóc dáng đạt chuẩn.
Mối liên hệ giữa chỉ số BMI và sức khỏe cơ thể
Theo các chuyên gia dinh dưỡng, sức khỏe, chỉ số BMI phản ánh khá chi tiết tình trạng sức khỏe của con người. Một người có chỉ số BMI càng cao thì lượng mỡ trong cơ thể càng lớn. Người này có nguy cơ phát sinh nhiều bệnh lý, vấn đề sức khỏe. Các bệnh lý thường gặp ở người có BMI cao bao gồm béo phì, cao huyết áp, tim mạch, tiểu đường.
BMI cao hơn hoặc thấp hơn chuẩn cho thấy các nguy cơ sức khỏe
Với những người có BMI thấp cũng có nguy cơ mắc các bệnh miễn dịch kém, loãng xương, thiếu máu.
Chỉ số BMI thích hợp để phản ánh sức khỏe những đối tượng có cân nặng ổn định bình thường. Không nên dùng BMI để đánh giá sức khỏe người dưới 18 tuổi, phụ nữ đang mang thai và cho con bú, vận động viên, người cao tuổi.
Sử dụng chỉ số BMI để theo dõi tình trạng sức khỏe có chính xác không?
BMI cho thấy cơ thể đang ở trong trạng thái cân đối, thừa cân hay béo phì. Song nó lại không thể hiện được tỉ lệ chất béo trong cơ thể. Đây cũng là yếu tố phản ánh chi tiết tình trạng sức khỏe, hiểm họa bệnh lý. Nhiều nghiên cứu y khoa đã chứng minh BMI và lượng mỡ trong cơ thể có sự liên quan với nhau. Tuy nhiên, tình trạng lượng trong cơ thể có phù hợp hay không còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như độ tuổi, giới tính, tình trạng tập luyện…
Phụ nữ có xu hướng nhiều mỡ thừa hơn đàn ông do hình dáng cơ thể, tính chất vận động. Tỉ lệ mỡ trong cơ thể người già cũng cao hơn so với người trẻ. Do đó, BMI cũng không thể hiện chính xác.
Những người vận động ở mức độ cao thì cơ thể cũng săn chắc hơn, khối lượng cơ nhiều, mỡ thừa ít. Do đó, để phản ánh lượng mỡ trong cơ thể chính xác hơn, các bạn có thể sử dụng chỉ số WHR (Waist & hip ratio – chỉ số eo – hông). WHR sẽ thể hiện sự phân loại gầy béo, nguy cơ bệnh lý do mỡ thừa thường tập trung ở vùng bụng và eo.
Các yếu tố ảnh hưởng đến chỉ số BMI
Công thức tính BMI dựa trên chiều cao và cân nặng của một người. Do đó, BMI cao hay thấp sẽ chịu sự chi phối của các yếu tố sau:
Thói quen ăn uống
Những người có thói quen ăn uống quá nhiều, ăn theo sở thích mà không chú ý đến lượng calo nạp vào. Nếu ăn quá nhiều, calo nạp vào nhiều hơn so với calo tiêu hao thì họ có xu hướng thừa cân, béo phì. Ngược lại, những người ăn quá ít sẽ dễ dẫn đến thiếu cân, suy dinh dưỡng.
Gen di truyền
Thực tế, gen di truyền cũng tham gia quy định cân nặng và chiều cao của một người. Nếu cha mẹ có chiều cao và cân nặng nổi trộn, con cái cũng sẽ được kế thừa nguồn gen này. Một số khác lại nhận được gen thấp bé, nhẹ cân từ cha mẹ.
Độ tuổi
Phụ nữ sau khi sinh cũng dễ gặp tình trạng thừa cân, béo phì, khó kiểm soát cân nặng hơn so với thời còn son. Họ cũng không có nhiều điều kiện thời gian, sự quyết tâm để lấy lại vóc dáng. Do đó, BMI ở những người này có xu hướng tăng cao.
Những cách giúp duy trì chỉ số BMI hợp lý
Để có được BMI nằm trong ngưỡng chuẩn, các bạn có thể áp dụng các bí quyết sau đây:
Xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý
Để tăng cân hay giảm cân, dinh dưỡng luôn là yếu tố cần được quan tâm hàng đầu. Tùy vào mục đích là tăng cân hay giảm cân mà thực đơn sẽ được điều chỉnh phù hợp.
Ở người thừa cân, béo phì, nên hạn chế ăn nhiều thực phẩm chứa tinh bột vì nó khiến cân nặng tăng lên. Ngoài ra, nên tăng lượng protein và chất xơ vì đây là những thành phần giúp chúng ta no lâu hơn.
Nếu bạn muốn tăng cân nhanh, hãy cố gắng ăn đa dạng món ăn, đảm bảo cơ thể được bổ sung đủ các nhóm chất đạm, tinh bột, chất béo, vitamin và khoáng chất.
Bên cạnh đó, đừng quên bổ sung nước cho cơ thể. Mỗi ngày hãy cố gắng uống đủ 2 lít nước để các chức năng trong cơ thể diễn ra hiệu quả.
Tích cực vận động
Bí quyết quan trọng để có được BMI đạt chuẩn là tích cực tập luyện thể dục thể thao. Điều này đều đúng với cả người gầy và người béo.
Các bạn nên đặt mục tiêu về thời gian vận động tối thiểu mỗi ngày. Mức hợp lý là khoảng 60 – 90 phút/ngày. Trong thời gian đó, nên tích cực tập luyện, bắt đầu với những bài tập khởi động, sau đó là vận động cường độ cao, kết thúc bằng các bài tập giãn cơ, thư giãn cơ bắp.
Nếu có thời gian và điều kiện, các bạn nên chọn những bộ môn vận động tập thể như bóng chuyền, bóng đá, bóng rổ… để rèn luyện sự kiên trì, nhẫn nại, tránh lười biếng. Đồng thời cũng sẽ giúp bạn rèn luyện khả năng phản xạ và kết giao thêm nhiều người bạn mới.
Một số môn thể thao có lợi cho cân nặng, chiều cao:
- Bơi lội
- Chạy bộ
- Bóng đá
- Bóng chuyền
- Bóng rổ
- Nhảy dây
- Đu xà
- Leo núi
- Yoga
Nghỉ ngơi và sinh hoạt lành mạnh
Giấc ngủ ảnh hưởng khá nhiều đến sự tăng trưởng chiều cao và tình trạng cân nặng của cơ thể. Ngủ sớm và đủ giấc mỗi ngày là điều kiện lý tưởng để bạn có được chiều cao nổi bật và cân nặng đạt chuẩn. Hãy sắp xếp công việc cá nhân, đi ngủ sớm trước 22h, ngủ đủ 7-9 tiếng/ngày.
Ngoài ra, nên loại bỏ những sản phẩm gây hại cho sức khỏe như bia, rượu, cà phê, thuốc lá ra khỏi cuộc sống. Chú ý ăn uống đủ bữa, đúng giờ, chỉ sử dụng thiết bị điện tử khi cần thiết… duy trì thói quen sinh hoạt lành mạnh hằng ngày để có sức khỏe tốt để có thể sở hữu BMI lý tưởng.
Giữ tinh thần vui vẻ, lạc quan
Tinh thần của chúng ta cũng sẽ tác động khá nhiều đến sức khỏe, cân nặng, chiều cao. Tình trạng căng thẳng, mệt mỏi có thể gây ra nhiều vấn đề, trong đó có thừa cân, béo phì. Lúc này chỉ số BMI sẽ tăng lên và sức khỏe cũng sẽ bị ảnh hưởng.
Giữ tinh thần vui vẻ, lạc quan, suy nghĩ tích cực sẽ giúp chúng ta có được cuộc sống thoải mái, dễ chịu, đồng thời là sức khỏe tốt.
Để có chỉ số BMI lý tưởng, các bạn cần quan tâm đến chế độ ăn uống hằng ngày, thời gian vận động, thời gian nghỉ ngơi và trạng thái tinh thần. Khi các yếu tố này đều được chăm sóc chu đáo, bạn sẽ có được trạng thái sức khỏe tốt, vóc dáng cân đối và BMI hợp lý.
Dù không phản ánh 100% tình trạng sức khỏe của cơ thể nhưng BMI cao hơn hay thấp hơn so với chuẩn cho thấy cơ thể và sức khỏe của chúng ta không ở trạng thái tốt nhất. Do đó, chăm sóc cơ thể để BMI đạt chuẩn là một cách yêu thương bản thân, cải thiện sức khỏe, giúp bạn tận hưởng cuộc sống tốt đẹp nhất.