Theo dõi quá trình lớn lên của con là niềm vui lớn nhất của cha mẹ. Tuy nhiên, đôi khi vì quá nôn nóng, nhiều bậc phụ huynh đã vô tình gây áp lực cho con bằng cách đẩy con làm những việc vượt khả năng, điển hình là tập cho con đứng sớm. Liệu điều này có thể khiến trẻ bị lùn không? Bài viết sẽ đi sâu tìm hiểu vấn đề này, cùng những lưu ý quan trọng khi rèn luyện cho trẻ nhỏ.
Như thế nào được coi là trẻ đứng sớm?
Theo khuyến cáo của các chuyên gia y tế, trẻ bắt đầu đứng lên thường xảy ra trong khoảng từ 8-12 tháng tuổi. Bất kỳ hành động luyện tập hay khuyến khích trẻ đứng trước 8 tháng tuổi đều được coi là “đứng sớm”.
Có một số dấu hiệu cho thấy cha mẹ đang gây áp lực cho trẻ đứng quá sớm:
- Bắt đầu tập đứng từ rất sớm, khi trẻ mới 5-6 tháng tuổi.
- Sử dụng các dụng cụ hỗ trợ như đai đứng, nôi đứng để buộc trẻ phải đứng thẳng người.
- Dùng tay nâng, đỡ trẻ đứng trong thời gian dài mỗi ngày.
- Khích lệ, thậm chí mạnh tay ép buộc trẻ đứng khi trẻ không muốn.
Việc tập đứng quá sớm không chỉ không mang lại lợi ích mà còn có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho sự phát triển của trẻ. Trẻ cần được tự do khám phá các kỹ năng theo đúng giai đoạn phát triển tự nhiên
Có nên cho trẻ tập đứng sớm?
Câu trả lời ngắn gọn là không nên. Việc luyện tập hay gây áp lực buộc trẻ phải đứng trước khi cơ thể chưa sẵn sàng có thể dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Dưới đây là một số lý do chi tiết vì sao chúng ta không nên vội vàng cho trẻ tập đứng sớm:
Phá vỡ tiến trình phát triển tự nhiên của cơ thể trẻ
- Mỗi trẻ đều có một lịch trình riêng trong việc phát triển các kỹ năng vận động như lật mình, bò, ngồi, đứng, đi… Đây là quá trình tiến hóa tự nhiên không thể gượng ép.
- Buộc trẻ đứng khi xương khớp, cơ bắp và hệ thần kinh vận động chưa đủ trưởng thành sẽ làm gián đoạn chu kỳ phát triển, khiến trẻ mất đi khả năng chủ động khám phá.
Gây tổn thương hệ xương khớp non nớt của trẻ
- Xương của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ rất mềm và dễ bị tổn thương khi phải chịu áp lực nặng.
- Đứng sớm khiến trọng lực đè nặng lên cột sống non nớt, các đốt sống dễ bị trượt hoặc biến dạng, gây ra tình trạng vẹo cột sống, còng lưng, thoát vị đĩa đệm.
- Áp lực cũng làm tổn hại các khớp nhỏ của chi như háng, đầu gối và mắt cá chân – nơi xương đầu lâu hơn cần phải được nghỉ ngơi để phát triển.
Nguy cơ chấn thương và gây tổn thương nghiêm trọng
- Hệ thần kinh vận động và khả năng phối hợp vận động của trẻ chưa hoàn thiện để đứng vững. Buộc phải đứng quá sớm khiến trẻ rất dễ mất thăng bằng, ngã và chấn thương nặng.
- Các cơ chưa đủ sức để giữ thăng bằng khi đứng. Đứng lâu sẽ khiến cơ bị quá tải, co rút gây đau đớn và tạo ra tư thế đứng xấu.
Ảnh hưởng tới sự phát triển chiều cao tối đa
- Đứng sớm khiến đốt sống phải chịu áp lực lớn trước khi chúng đạt được sự phát triển đầy đủ. Điều này có thể làm giảm kích thước đĩa đệm, cản trở sự phát triển chiều cao về sau.
- Xương dài của tay chân cũng không thể phát triển đồng đều do chịu áp lực quá sớm, dẫn đến hiện tượng thiếu cân đối về chiều cao.
Gây stress và mất tự tin ở trẻ
- Bị ép buộc làm những việc vượt quá khả năng sẽ khiến trẻ cảm thấy căng thẳng, mệt mỏi và khó chịu.
- Không hoàn thành được các yêu cầu gượng ép đứng sẽ làm trẻ thất vọng, mất đi lòng tự tin vào năng lực bản thân.
- Áp lực quá sớm còn khiến trẻ mất đi niềm vui trong việc khám phá và phát triển các kỹ năng mới.
Chính vì những lý do trên, các chuyên gia y tế và chuyên gia phát triển trẻ đều khuyến cáo cha mẹ nên kiên nhẫn chờ đợi, tạo môi trường và điều kiện phù hợp để trẻ tự phát triển theo đúng tiến trình tự nhiên của mình. Đừng vì quá nóng vội mà ép buộc trẻ làm những việc vượt khả năng, điều đó sẽ gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng về sau.
Những điều cần lưu ý khi cho trẻ tập đứng
Khi trẻ đến giai đoạn bắt đầu tập đứng (khoảng 8-12 tháng tuổi), cha mẹ cần lưu ý một số điều sau để quá trình này diễn ra an toàn, hiệu quả:
Đợi đến khi trẻ sẵn sàng
- Không nên gượng ép hay khuyến khích quá sớm trước khi trẻ tự thể hiện sự quan tâm đến việc đứng lên.
- Dấu hiệu sẵn sàng: trẻ thích đứng dậy khi bạn nâng, giữ thăng bằng được khi đứng tì vào đồ vật.
Tạo môi trường an toàn cho trẻ tập đứng
- Sàn nhà phải sạch sẽ, bằng phẳng, có tấm đệm mềm xung quanh nơi trẻ tập đứng.
- Loại bỏ những đồ vật nhỏ, sắc nhọn có thể gây nguy hiểm nếu trẻ ngã.
- Luôn có người lớn trông chừng gần đó, sẵn sàng đỡ trẻ khi cần.
Không ép buộc, khích lệ nhẹ nhàng
- Đừng bắt ép hay mạnh tay khi trẻ không muốn tập đứng.
- Chỉ khuyến khích tập trong thời gian ngắn, khi trẻ tỏ ra hào hứng.
- Khen ngợi, động viên khi trẻ cố gắng dù chưa thành công.
Đưa ra các trợ giúp vật lý đúng cách
- Đỡ, giữ vững hai bên hông của trẻ để giúp đứng thẳng.
- Cho trẻ tì tay vào vật cứng như bàn, ghế để tự đỡ lấy.
- Tránh dùng đai, nôi đứng gây áp lực lên cơ thể.
Kết hợp tập phát triển các kỹ năng khác
- Kỹ năng ngồi, bò lần lượt đi trước kỹ năng đứng.
- Tập cho cơ bụng, lưng được vững chắc bằng các trò chơi lăn, nâng mình.
- Rèn kỹ năng cầm nắm, với tay để chuẩn bị cho việc tập đi sau này.
Theo dõi phản ứng của trẻ
- Nếu trẻ tỏ ra khó chịu, quấy khóc, mệt mỏi thì nên nghỉ ngơi.
- Dừng ngay nếu thấy trẻ có biểu hiện đau cơ, đau khớp sau khi tập.
- Đưa trẻ đi kiểm tra nếu nhận thấy dấu hiệu bất thường.
Nhìn chung, đừng quá gấp gáp hay áp đặt. Hãy kiên nhẫn theo dõi và tạo điều kiện tốt nhất để trẻ tự khám phá kỹ năng đứng một cách tự nhiên, an toàn và đúng lứa tuổi. Sự phát triển của mỗi trẻ đều khác nhau, vì vậy cha mẹ cần thấu hiểu và tôn trọng nhịp độ riêng của con.